زبان چیست؟زبان یک نظام است که کار اصلی آن ایجاد ارتباط میان انسان ها است.(وسیله برای انتقال پیام است)

جمله چیست؟کلمه یا مجموعه ای از کلمه هاست که پیامی را از گوینده به شنونده یا از نویسنده به خواننده می رساند.

انواع جمله از نظر پیام و محتوا چهار گونه است:

1-جمله ی خبری:جمله ای است که توسط آن خبری را به دیگران می رسانیم.(در پایان این جملات نقطه(.) می گذاریم.)

2-جمله ی پرسشی:جمله ای است که توسط آن درباره ی چیزی یا کسی از دیگران سوال پرسیده می شود.در پایان این جملات علامت سوال(؟)می گذاریم)

3-جمله ی امری:جمله ای است که توسط آن به دیگران دستور می دهیم یا از آنان خواهش می کنیم کاری را انجام بدهند یا ندهند.(در پایان این جملات نقطه(.)می گذاریم.)

4-جمله ی عاطفی (تعجّبی):جمله ای است که احساسات و عواطف درونی انسان مثل(ترس،شادی،خشم،دعا،نفرت،تحسین،آرزو و...) را بیان می کند.(در پایان این جملات علامت (!) می گذاریم.)

قطعه:شعری است که قافیه ی همه ی مصراع های دوم(زوج)آن با هم برابر است.

شکل گرافیکی قطعه:

----------------------                     ----------------------+

----------------------                     ----------------------+

----------------------                     ----------------------+

----------------------                     ----------------------+

مراعات نظیر(تناسب):هرگاه شاعر یا نویسنده ای در یک مصراع یا بیت با جمله کلماتی را که با هم داری ارتباط«کاری،معنایی،از نوع جنس» هستند را به کار ببرد مراعات نظیر یا تناسب نامیده می شود.

مثال:

مزرع سبز فلک و داس مه نو     یادم از کشته ی خویش آمدو هنگام درو

در این بیت بین کلمات «مزرع سبز،داس،کشته و درو» مراعات نظیر وجود دارد.

تضاد(طباق):به کار بردن کلمات مخالف و ضد هم در نظم یا نثر را تضاد یا طباق می گویند.

              نباشد همی نیک و بد پایدار                 همان به که نیکی بود یادگار

            در این بیت بین کلمات«نیک و بد»آرایه ی تضاد یا طباق به کار رفته است.

استعاره:نوعی تشبیه است که یکی از طرفین آن(مشبّه یا مشبّه به)حذف شده باشند.

به مثال زیر توجه کنید:

مگر ای سحاب رحمت تو بیاوری از ته دوزخ

استعاره از حضرت علی 

تشبیه:هر گاه کسی یا چیزی رابه خاطر داشتن  صفت یا حالتی  به کسی یا چیزی دیگر که آن صفت یا حالت را به حدّ کمال دارد یا به داشتن آن معروف است ، مانند کنیم تشبیه نامیده می شود.(تشبیه کردن کسی یا چیزی به کسی یا چیز دیگری را به خاطر داشتن صفتی مشترک تشبیه می گویند)

طرفین اصلی تشبیه:1-طرف اوّل(مشبّه):کسی یا چیزی است که او را به کسی یا چیزی دیگر تشبیه کرده ایم.

2-طرف دوّم(مشبّه به):کسی یا چیزی است که طرف اوّل (مشبّه)را به او تشبیه

کرده ایم

وجه شبه:صفت مشترک میان طرف اوّل(مشبّه) و طرف دوّم(مشبّه به)است که باعث به  وجود آمدن تشبیه شده است.

ادات تشبیه:کلماتی هستند که به وسیله ی آن ها (طرف اوّل(مشبّه) ) را به طرف دوّم(مشبّه به)تشبیه می کنیم و عبارتند از:(مثل،مانند،چون، همچون چو،همانند و ...)

نکته:در هر تشبیه وجو طرف اوّل (مشبّه) و طرف دوم (مشبّه به) اجباری است امّا  وجه شبه و ادات تشبیه  گاهی حذف می شوند.

مثال:

علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را                                                                           

مشبّه         مشبّه به

تشخیص(جان بخشی به اشیا):هرگاه کار ها و رفتار های انسان را به اشیا ، حانوران وپدیده های دیگر نسبت دهیم تشخیص (جان بخشی به اشیا)نامیده می شود.(نسبت دادن رفتار های انسان  به اشیا ، جانوران و پدیده های دیگر را تشخیص (جان بخشی به اشیا )می گویند) 

مثال:جوجه گنجشک گفت می خواهم فارغ از سنگ بچه ها باشم

استفهام انکاری:به کار بردن جملات ، ابیات و عبارات سوالی که فعل آن ها به هر صورت باشد جواب آن بر عکس خواهد بود.(یعنی اگر فعل سوال  منفی باشد ،فعل  جواب مثبت خواهد بود    و    اگر فعل سوال مثبت باشد جواب  منفی خواهد بود.)

به مثال زیر توجه کنید:

فضل خدای را که تواند شمار کرد؟(جواب:هیچ کس نمی تواند)

مثنوی (دوگانه):شعری است که هر بیت آن قافیه ای جداگانه و مخصوص به خود را دارد که با قافیه  بیت های دیگر فرق دارد.(شعری  که مصراع های آن دو به دو باهم قافیه ای برابر دارند)

شکل گرافیکی مثنوی:

----------------------+                     ----------------------+

----------------------=                     ----------------------=

  ----------------------=                   ----------------------=

     ----------------------#                    ----------------------#    

چون در قالب مثنوی شاعر در هر بیت می تواند قافیه ی جدیدی بیاورد  ،بهترین قالب شعر برای سرودن داستان ها این قالب شعر است.

قافیه:به کلمات هم وزن و هم آهنگی که  حروف آخرشان مثل هم است   و معمولا در پایان مصراع ها قبل از ردیف می آیند قافیه می گویند .(وجود قافیه در شعر اجباری است)

ردیف:به کلمه یا کلماتی   که در پایان مصراع ها بعد از قافیه عینا تکرار می شوند ردیف می گویند.(وجود ردیف در شعر اختیاری است یعنی امکان نبودن آن در  بیت وجود دارد)

به شعر ها و نوشته هایی که درباره ی حمد و ستایش خدا و پامبرو امامان است و معمولا در ابتدای کتاب ها می آیند تحمیدیه می گویند.

     ای نام تو بهترین سرآغاز ×××××××  بی نام تو نامه کی کنم باز